|
Prof. Dr. İbrahim Tatarlı gerek Bulgaristan'da, gerekse yurtdışında dünyaca tanınmış bir türkolog, kültürolog, balkanolog ve oryantalist olarak toplumsal ve politik yaşama katılmıştır. Milletvekilliği yapmış. İnsan hakları ve özgürlükleri uğrunda mücadele vermiştir.
26 Şubat 1925'te Tuna boyu şehirlerinden Nikopol'da (Niğibolu) doğdu. Sofya Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nden mezun oldu, sonra Felsefe ve Tarih'e devam etti. O zamanlar Bulgaristan'da habiliteli kadro yetersizliğinden Moskova Devlet Üniversitesi'ne bağlı Doğu Dilleri (Asya ve Afrika Halkları) Enstitüsü'nde Türk Edebiyatı stajyerliği yaptı (1964-1965). Daha sonra, SSCB Bilimler Akademisi Doğuculuk Enstitüsü'nde yazar Sabahattin Ali üstüne büyük doktora tezi yaparak Filoloji Bilimleri Doktoru unvanını kazandı (1973).
On yıl gazeteciliği vardır. “Emek Davası”nda çalışmış (1949-1951), “Eylülcü Çocuk” gazetesinin başyazarlığını yapmıştır (1950-1953). Edebi Türk dilinin temizliğini savunduğu ve Türklerin soyadlarına Bulgar takılarının eklenmesine karşı çıktığı için işten uzaklaştırıldı. Daha sonra “Yeni Hayat” dergisinde çalıştı (1954-1962).
Yüksek Tiyatro Sanat Enstitüsü Türk Stüdyosu'nda Türk Kültürü Tarihi, Sofya Üniversitesi'nin Doğuculuk Bölümü'nde Türk Edebiyatı ve Türk Kültürü Tarihi okutmanlığı yaptı (1960-1981).
Adı değiştirilmek istendiğinde reddetmiştir. Totaliter rejim Tatarlı'yı etnik arındırma dönemi arifesinde Sofya Üniversitesi'nden uzaklaştırmıştır. 8 yıl Bulgar Bilimler Akademisi'ndeki Balkanoloji Enstitüsü'nde önce doçent, sonra profesör olarak çalışmıştır. 11 Ağustos 1983'te Genel Soruşturma Polis Müdürlüğü evinde araştırma yaparak büyük miktarda bilimsel literatürüne el koymuştur.
Totalitarizmden demokrasiye geçiş döneminde VII. Büyük Millet Meclisi, XXXVI. ve XXXVII. Millet Meclisi'nde 8 yıl Hak ve Özgürlükler Hareketi (HÖH) milletvekilliği yapmıştır (1990-1997). Yeni Anayasa'yı hazırlayan komisyon üyeliğinde, İnsan Hakları, Dinler ve Kültür Komisyonları Başkan Vekilliği'nde ve HÖH Parlamenter Grubu Başkan Yardımcısı görevinde bulunmuştur.
Halen Sofya İslam Enstitüsü'nde ve Şumnu “Piskopos Konstantin Preslavski” Üniversitesi Türk Dili ve Yazını Bölümü'nde ders vermektedir.
Helsinki İnsan Hakları Komitesi üyesidir. Bir sıra uluslararası sempozyum, konferans ve kongreye, özellikle Türk Tarih Kurumu, Türk Dili Kurumu, Atatürk Araştırma Merkezi, Güney Doğu Avrupa Araştırmaları Merkezi'nin düzenledikleri etkinliklere katılmıştır.
Eserleri: Bulgaristan'da Türk İbadet Yapıtları ve Yazıtları (1966); III. Vladislav Yagelo ve Yan Huniadi'nin Seferleri Üstüne Osmanlı Kaynakları – 1443-1444 (1964); Yeni Türk Edebiyatının Oluşumunun Birinci Aşamasında Sanat Yöntemleri ve Edebiyat Akımları: Klasisizm (1966); Aydınlıkçı Gerçekçilik (1967); Namık Kemal'in Aydınlıkçı Romantizmi (1969); Hüseyin Rahmi'den Fakir Baykurt'a Kadar Türk Romanı (1969); Eski Türk Edebiyatı (1973); XVII. Yüzyılda Osmanlı Kültürü ve Avrupa Ülkelerinin Kültürüyle İlişkileri (1983); Halide Edip Adıvarın Sanatsal Gelişimi (1981); Türk Hikayesinde Deniz Konusu (1981); Atatürk ve Reformlarının Bulgaristan'da Değerlendirilmesi; Atatürk, Yeni Türkiye ve Balkanlar'da Dostluk ve İşbirliği; Atatürk'ün Jeopolitik ve Jeostratejik Görüşleri; Yeni Türkiye ve Türk Dünyası (1981-1998).
Prof. Dr. Tatarlı sürekli olarak Bulgaristan Türk'lerinin halk kültürü, edebiyatı ve sanatına ilişkin incelemeler yapmıştır. Bunların arasında Antologiya (9.IX.1994'den Sonra Bulgaristan Türk'lerinin Edebiyatı) (1960), Bulgaristan Türk Edebiyatı (1964) antoloji kitapları bulunmaktadır. Birçok etütleri de vardır.
Yazarın son yıllarda şu kitapları yayınlanmıştır: “Celâleddin Rumî Mevlâna – Tasavvufu, Divan-ı Kebir, Mesnevî-i Manevî, Fîhi Mâ Fîh, Mecâlis-i Seb'a, Anadolu'da Eski Bulgarlar Hakkında Kaynak”; “Mustafa Kemal Atatürk, Yeni Türkiye, Balkanlar ve Dünya”; “Hak ve Özgürlük Hareketi – Yurtta ve Balkanlar'da Demokrasi, İşbirliği ve Güven Faktörü”, “Bulgaristan'da Türk Halk Kültürü ve Edebiyatının Bazı Ana Sorunları. Türk Varlığı”, “Bulgaristan'da Türk İbadet Yapıtları ve Yazıtları”, “Dünya Edebiyatı Bağlanımda Türk Edebiyatı” ve “Yeni ve En Yeni Türk Edebiyatında Sanat Yöntemleri ve Edebiyat Akımları”.
|
