BULGARİSTANDA  18.TEMMUZ 1880  DE  MÜSLÜMANLIK

Balkan çoğrafiyasındaki Bulgaristanda   Osmanlı hükümdarlığında   Müsümanlığın ve isam dininde    çok büyük yeri ve önemi var olduğunu Balkanoloji araştırmalarınça görmekteyiz.

Bulgaristanda  Osmanlı hakimiyetinde  18. Temmuz 1880 yıllarına göre  Müftülüklerimiz.

1- BULGARİSTAN Baş müftüsü Hafız  Sdulah efendi   bulunuyormuş./Sofya yönetiminde/

2- Küstendil   Bölğe müftüsü  ehmed Abdulah efendi.

3- Vidin  bölğe müftüsü   Süleyman Mahmud efendi.

4 –Pleven bölğe müftüsü Mehmet efendi.

5.- Yüce Tırnava  bölğe müftüsü Sadula efendi.

Yukarıda zikredilen müftülerlen ilğili12. 11. 1880 tarihli 84  sayılı  Bulgar Resmi gazetesinin652 sayılı yayılarının buyruğunda Balkanoloji araştırmasınça şunları okumaktayız.

6.- Ruscuk bölğe  müftüsü Ahmed  efendi.

7. – Şumen  BÖLĞE MÜFTÜSÜ Ahmed Salih efendi.

8. Silistre   bölğe  müftüsü Hafız Bilal efendi.

9. – Varna bölge müftüsü ise Abdurahman efendi.

Balkanoloji araştırmasına göre   BU BELĞELERLE Berlin Anlaşması ile  Tırnava  Anayasası gereginçe yerine  getirilmiştir denmektedir. Yalnız yazılı Tüzükte Filibe- Burgaz,Sliven, Haskova, Eskizagra, sançak  bölğe müftülüklerinden  hiçbir söz kelam  yazılmayor. Yapılan  araştırmalarımıza göre Bulgaristanda 1943 yılında 38  adet Blğe Müftülüğü varmış.

Bulgaristanda 1923yılında  13 bölğe  ve 33 ilçe  müftülüğü var olarak 46 müftülüğe çıkmıştır.

Yine Aeaştırmalarımızda gördükki Bulgaristanda 1937 yılında  Türk ve Müslüan Dinine görev yapmak için  49 adet Müftünün   varlığını   tespit ettik. Müftülük yönetimi   Bulgaristanın  Başkenti Sofyadan  Baş Müftülüğü vastasınla yürütülerek gerekli işlemler yapılıyormuş. Baş müftülük başkanlığında  1 şeriye katibi, 1 muhafız memuru, 1 katip, 1 vezedar/kasiyer/ bulunmaktaymış. Bu  diğer  müftülüklerdede  böyle yönetilmekteymiş.

Bulgaristan Resmi gazetesine göre ve 109 maddenin gerginçe   Müftülükler Doğum, Evlenme, ve Ölüm  işlem defterlerini  tutarlarmış. Bu görevler şehir ve köylerde  imam  hatiplerce  verilmekteymiş.Rodopların  Paşmaklı/ SMOLEN/  İLİNİN    Gövren  köyünde

 Çok güzel  mimari  stili düzgün 2 adet Cami yapılmıştır.. Camiler  bakımlı   haklıda  itinalıdır.  Bulgaristanın  Hükümet  Gazetesinin 23. Mayıs 1919 günlü 12 sayılı   halk iradesinle   Hükümet gazetesi/ Dırjaven vesnik/   9 cu   bölümünde189  maddesinin26. Haziran 1919  günü  yayınlanan  Emirler  ve Tebliğler göre şunu  belirtmektedir.

1-     Dini Teşkilatlar

2-     2- Comatı İslamiye  Teşkilatları.

3-     Dini Görevlerin hızmetleri

4-     Camiler ve İbadethaneler

5-     Müftü vekilerinin   ve görevleri

6-     Baş müftülük konumları

7-     7. Şeri Mahkemeleri

8-      Vakıf Müdürlükleri

9-     Son  hükümlerin başlıklarını taşır..Balkanoloj merkez araştırmasına göre    Resmi gazetenin  yayınlarınça   113 maddenn  Müftü ve Veileri  yalnız 5 yıllığına secilir    diye   yazılmıştır.1291 madeye göre ise Baş MĞÜFTÜLÜK seçimin taslagını – İstanbula Raşihata arz  olunur yazmaktadır. Madde 94 göre ise Müftülükler Müslümanların Dini önderleridir. Diye   yayınlanmıştır.  Bilinmektedir.Bu durum   Türk ve Müslümanların çoğunluğu olduğu  bütün   bölğelerde  ve   şehir , köylerde    güzelçe  tatbik edilmektedir. Rodopların  Smolen ili/ Paşmaklı/ Nedelino köyünde olan güzel  ve müstesna Cami ve Paşmaklınının  üftüsü olan Neçmi Canbulur Dıbov

10- İle yapılan ikili görüşlerde Losko köyü  Cami ve Kuran Kursları  genelde  güzeldir.

11- Aytos  ilçesinin Dereköydeyeni cami  gibi konularda görüşülmüştür.

Bulgaristanda bellibaşlı şehirlerdeki   Camilerin durumuna gelinçe  şu tablo ortadadır..

1- Starazagora/Eskizagra   27 Camiden1 Cami kalmıştır..

2.-Vidin  şehrinde 52 Casmiden  2 cami kalmış. 7ederese, 11 ektep,7 tekke    1 kalesi  varmış.

3..Lovcada30 Camiden  1 adet kalmış ,6mektebi 2 mederese, 2hamamı 2 köprüsü varmış

4-Şumn 48 cami den 3 cami kalmış , 1saat kuleasi,  kalesi, köşkleri,  1 bedesteni, 1 taşhanı  birçok çeşmesi 1 telegrafhanesi,1 hastanesi, 1 ordugahı ve 1 kışlası   birçok mimari yapıları .

5. Varna 41 Camivarken bu ğün 3 cami kalmış.. Saat kulesi,  idari yapıları, köprüler çeşmeler, şehitikler, postane ve garı –limanı   konak ve sarayları v.s vardır. Zengin kültürümüze sahiptir.6.-Tırnavada 26 camiden bu ğün   hiç kalmamıştır.20 mektebi dsurları ve kaleleri   köprüleri çeşmeleri   mimari yapı zenginliği evleri konaklar, saraylar  çok  kültüreliktedir.

Silistrede  40 Camiden 2 cami kalarak 1 mecidiye kalemiz ve çeşmelerimiz   saray, konak ve  evlerimiz ve idari  mimari eserlerimiz hala kendini koruyorlar. Tarihi önemi büyüktür.

Sofya 82 Camiden  1 ibadete açık  2 kilise yapılmış 1  arkoloji müzesi olmuş    elçiık  olup  Baş müftülüğün merkezidir.70 mektebi 9 mederesesi  Balipaşanın Türbesinin bulunduğu şehirdir.Eskizagra  daha 8çi yüzyıldan  bu ğüne kadar vardır. Zagra demek  dagdır YANİ Türkzagradır.Razgrad şehrinde 17 camiden 2 cami kalmıştır., Ruscukta 63 Caiden ançak 3 cami kalmıştır. Hacıoğlupazarcığında17 Camiden 2 cami kalmıştır.Pevne   şehrinde 24 Camiden1 cami kalmıştır. Pavadı şehrinde 23 camiden2 cami kalmıştır. Tatapazarcığında 33 Camiden1 cami kalmış.  Samokof şehrinde 21 camiden 1 cami kalmıştır. İŞTE GÖRÜYORUZKİ  SON Osmanlı hakimiyetinden sonra  Camilerimiz  yıkılmışlar  yakımışlar, harab olup yok olmuşlardırBalkanoloji araştırmalarınagöreBalkanlarda  meydana çıkan 3  Seavi   din  ileb11 ayrı  ırk  meydana çıkmaktadır.Buda gösteriyorki Balkanların  çok uluslu çok kültürlü  çok dinli  ve dili  ortamda  hedef olduğumuz  Türk- Müslüman İNSANIMIZIN KATILIMINLA Tarihten  günümüze kadar  DEVANLI Baskılar, zulümler,  Sürgünler, Katliamlar, yaşanarak devam etmiştir. Balkan coğrafiyasında  böyle bir ortamda insança yaşamak   ve kendi kültürümüzü ve dinimizi yaşatak ve korumak , zenginleştirmek  okadar çok zorki Hangi zaman nasıl yapılaçagının farkında dahi olamamaktasın. Çünkü  Türk Müslüman  DUşmanlığı İktidarlar ve hükümetler içersinde   özel ajanlarca  yaptırılmaktadır..

Sofya yakınlarındaki Orhaniye/Botevgrad/ şehrindeki saat kulesi, BU ESERİ Osmanlı1866 yılı inşa etmiştir.Güller diyarındaki Karlova şehrindeki 16cı yüzyılda kurulan Yalı Cami 17. Nisan 2010 günü   yakılmadımı. Yine  ayni vadideki Kazanlık şehrindeki   müstesna Sarıçapaşa Cami  yakılmaya   birkaç defa    girişilmedimi. 1, kütüphanesi,tiyatrosu, 5 tarihi KÜLTÜR MİMARİ EVİ, 1 TARİH MÜZESİ,1 GÜLÇÜLÜK MÜZESİ, 1 ETNOĞRAF MÜZESİ, 1 Trak hükümdarlık müzesi, aslanlı çeşmesi, 2  hamamı, 1 Türbesi,  1 ŞEHİTLİK MEZARLIĞI VE KABRİSTANLIĞI 1 KÖPRÜSÜ, 1KAPLIÇASI  DEMİRYOLU GARI,  İDARİ YAPILARINLA  ZENGİN  VE KÜLTÜREL İMARİSİNLE  ŞİİRİN BİR  Türk şehridir. Sarçapaşacamisi 1447 yılında yapılmış olup1997 yılında Sofya Yüksek  din okulu mezunu olan Mümün Hoça yönetiminde bulunmaktadır.Camiyi Abdulecit restore etirmiş olmakla  kızanlık bu ğün  60bin nufusasahiptir.Burgaza 155km,Starazagoraya 36 km,Plovdife114 km, uzaklıktadır. 27  ıkulu olup,4 anaokulu19 ilköğretimi 4 ortaokulu olmasınla bu okularda 310 üzerinde bilğisayar  öğrenişmi yapan öğrençi bulunmaktadır.

Balkanolojiye göre Bulgaristanda Dini Egitim BaşMüftülüğünün nezaretindedir. Sofyada 1 adet Yüksek İslam okulu varken  1 ŞUMNU Nüvvap okulu  ve 3 adet İMAM HATİP OKULU OLMAKLA BİRLİKTE Madan ŞEHRİNDEDE  HAFIZ   YETİŞTİRME KURSU VARDIR. Kriçimde, Mestanlıda, Russede  imam hatip liseleri vardır.Sofya BaşMüftülüğünün denetiminde 1660 adet Cami ve Mescit vardır. Buların1000 adedinde  imam görevlisi varken 300 camide ise  gönülü imamlar görev yapmaktadır.  Geri kalan 360 adedinde   gerekli din   görevlisi yoktur.Bulgaristanda Başmüftülüğe baglı olarak Tarihi ve kültürel mimarisi  güel olan  ve  müstesna olarak görünen Mimar eserlerimizin zenginliği BÖLĞE  müftülüğünçe şöyle sıralanmaktadır.1 Aytos Müftülüğünçe25 adet, Kırcaali Müftülüğünçe  33 ADET,  Nevrokop Müftülüğünçe   25 adet ,Ruscuk MÜFTÜLÜĞÜNÇE 26 ADET, Şumnu MÜFTÜLÜĞÜNÇE45 adet, TatarPazarjık   müftülüğünçe  25 adet,  Pleven  Müftüüğünçe  15 adet, Tırnava MÜFTÜLÜĞÜNÇE  12adet,  Paşmaklı MÜFTÜLÜĞÜNÇE   25 ADET,  Dobriç Müftülüğünçe20 adet,  Hazergrad Müftülüğünçe  30 adet  Silistre Müftülüğünçe28 adet SOFYA müftülüğünçe ise 12 adet   ÜSTESNA MİMARİ GÜZELİĞİ OLAN ÇAMİLERİMİZİN SAYISI550 ADETİN ÜZERİNDE OLDUĞU BİLİNMEKTEDİR.

Bulgaristanın şehir ve köylerinde yüzde65 üzeinde insan yaşamaktadır.Deliorman, Dobruça, Tunaboyları, gerlova, Karadeniz boyu hep çoğunluğu Türk olan bölğelerdir. Diğer güney kısımda   KIZANLIK, SLİVEN  Karnıbad- Yenizagra- eskizagra-Plovdif- karlova-  pestere-  stanimaka-    haskova  kırçaali    gibi bölğelede çoğunlukla  Türk bölğesidir.  Paşmakı, yukarıcuma, pazarcık,   vraça, vidin,   berkovça    lovça     köstendil gibi bölğelerde ise  Müslüman Türklerin çoğunluğu görülmektedir.Bulgaristanda Osmanlı  hakiiyetide kurulan eserler 14çü yüzyıldan başlayarak 21 çi yüzyılın  başlarına kadar sürmüştür. Böyleçede Türk kültür medeniyetinin zenginliğide Balkanlara  ve Bulgaristana  medeniyet uyğarlığ getiriştir.Kurulan  güzel mimariizin varlığını sürdürek içinde birçok vakıflar kurmuşlardır. Bulgaristanda bilinen vakıf sayısı   1025 adet olarak  ARAŞTIRMALARDA GÖRÜLMÜŞTÜ. Son  yıllardaise  bu vakıfların   çok zararlara uğratılmasınla Bulgaristanda 401 adet vakıftan   konu edilmektedir. Eski  kültür mimarimiz Bulgaristanda 3339 adet üzerinde biliniyorken    YIKILANLAR VE ELDEKİ MEVCÜDİYETLER  BİZE BUNLARIN SAYISNI Balkanoloji araştırmasında kat kat  artırdığını görerek  inanılmaz bir   sayıya ulaştık. Bu sayımızda  Bulgaristanda KÜLTÜREL TARİHİ MİRASIMIZ OLARAK 1.225, 850 Adet   olarak gün  ışığına çıkarılmıştır.Bulgaristanda bu ğüntoplam 414  hastane   olmakla birlikte  her 100 kişiye 4-5 hastane düşmektedir.Bulgaristana iğili Osanlı Türk eserleri araştırasını sonuna gelinmiştr. Bakanoloji araştırasına göre Bulgaristan Türk kütürünü ve Mimari kütür varlığı zenginliğimiz bilimsel  uzman kadrosunla araştırarak bu ülkede bulunan  tüm varlıklarımızın    izlerni bularak  gereken envanterin ve  yapılaçak olan Arşiv   konumunuda yakında kesin olarak  düzenlemekle   Türk kauoyuna  basın  vastasınla açıklanaçaktır.Bulgaristanda Rodoplarda   Balkan SAVAŞINDA ŞEHİT OLAN Türklerimizin  cedvelide şudur. Balkanoloji araştırmasına göre.

Bulgarlar tarafndan hunharca öldürüle şehitlerimiz   Rodopların 1913-15 yılları atliamı  Derhasanların- Dervişdere  mevinde pusuda şehit olan  Türklerimizin isimleri.

1. Nezih hoca oğlu Halil.
2. Nezih hoça oğlu  Mehmed.
3. Çavuş oğlu Halil.
4. Çavuş oğlu ehmed.
5. Hüsnü pehlivan
6.  hüsnü  pehlivan
7. Hacı Ahmed.
8. Ferudun  usta.
9. Miların  oğlu Süleyman
10. .Hacı  Nesrin oğlu İsmail aga. 11.Aşagıköyün DERVİŞ DERESİNDE BİR Müslüman.

Bu güzel Rodoplar bölğesinde Vatanımızın varlığı için  Türk Milletinin verdiği çanlar kanlar için  her birıne  BOL BOL  OKUNAN Dualarımızla  ruhlarını şad ederek Dularımız  onların üzerine olsun deriz. Kendilerini  ŞÜKRAN VE MUHABETLE ANAR  TAKDİRLERİMİZ  SUNARIZ.        Balkanoloji  kültür araştırma  merkezi başkanı Niyazi Akkııç

EMAİL-/niyaziakkilic@hotmail.com.tr.      http.balkanolojicom.tr.     http./hurbalkancom.tr.. 

          Hürmet  ve saygılarımla