OSMANLIDA DELİORMANDA TÜRK ŞEHRİ HAZERGRAD/ RAZĞRAD. Osmanlı Hükümdarlığınn Başkenti Bursanın sona ermesinden sonra Edirneye geçmesiyle, Osmanlı yönetiminde bilinen1362 yılı birinci Hüdaverdiğarın Güney Bulgaristanda Filibe/Plovdif şehrini1363 yılı fetih ederek-1386 yılıda BU ĞÜNKÜ BAŞKENT BİLİNEN Sofyayı ele geçirmiştir. Daha sonra1387 yılında ise Selaniği fetih ederek , 1388 yılıda kuzey Bulgaristanın Deliorman bölgesinin bagrında bulunan Hazergradı /Razgradı fetih ediyor. BUDA BİRİNÇİ Sultan Murat Hüdaverdiğar dönemi1362/1369 yıllarıdır. Çandarlı Alipaşa daha saglam bir yüzdeimiyle 30,000 kişilik ordusunla kuzey doğu Bulgaristanın bütün kalelerinle birlikte Hazerğrad/ Razgrad kalesinide alarak böyleçe Türk tarihine geçmiş bulunmaktadır.Türk tarihinin ,,Tanju,, Anlamasına göre Hacı Mehmed Saaddetin efendi 156/1559 yılında ve1587 yılı dönemi Tarihçi Mehmed Naşri – Hazerğaddın alınışını hatırlatmamaktadır.. Lakin Timurtaşın 2 kişi olup birinçi Timurtaş ve oğlu Emre Coban bu arada Anadoluya yönetiçi seçilerek yolanmıştır.Batıda İlhanın ismi131727 tarihinde kısmi dönem Aralık 1321/22 yılları. O zaman İlhan Mongolların başı imiş. Vede İrandan 12/14 cü yüzyıllarda Anadoluya taşınıyrlarmış.. Osmanlıı tarihine göre ve Balkanooji kültür araştırmasının Bulgarça yazılı bilinen Osmanlıda Razgrad şehri kiabına dayanarak ve Bulgar Tarihinden aınan bazı bilğilere göre Deliormanın bu güzel Türk şehri Hazergradın alınışı Osmanlıda çok güzel ve rahat bir şekilde teslim alınmıştır. Yıl 1375 yılında Lalaşahinpaa bu zaman içersinde Günede Yanulu almış. 15/16cı yüzyıllarda Razgrad şehri ve köyleri tamamen Türkllerden ibaret olup Osmanlı Hükümdarlığının elinde bulunuyormuş.Hazergrad/Razgrad şehrini yöneten ise birinci Sultan Murat Hudavendiğar Deliormanın çiceği burnunda Haerğra şehrinin MAMURLAŞMASI VE İMARLAŞMASI YANINDA ONUN KORUNMASINADA , SAHİP ÇIKILMASINADA BÜYÜK ÖNEM VEREREK, BU YILLARDA Sırp kralı Miloş Obuc- Kosovadaki savaş sırasında1389 tarihinde şehit dümesinle1389/1402 yılları birinci Yıldırım Bayazıtın emrine ve yönetimine amade edilerek geçiyor.Balkanlarda ve Bulgaristanda kalelerin korunmasında ve Uc kalelerin oluşmasında Deliormanda yeni gelişen ve büyen Hazerğrad şehrinin Ahalisinin genelikle yoğun olan insanlar geneliklede İç Anadoludan ve İRANDAN, Azerbaycandan, gelen Türk ve Muhamedanlarmış. Balkanoloji kültür tarih araştırmansa istinaden yine 1516cı yüzyılda Yürük Türkmen soylu göçmenlerinde birlikte ürk soyluar yinede çoğunlukta olduğu görülmektedir.Yüce Tırnava şehri başkent olarak çar İvan Şişmanın emrindeyiş. Bulgar hükümdarlığınıda Koçabalkan bölğesinde sürdürmekteymiş.. Bulgar kralı ÇAR iva Şişmanın Kız kardeşi,, Kera Tamareva,,1373 tarihinde büyük bir aşkla birinçi Sultan Muradın Akrabası olan/Evlilik dolayısınla/ ve birinci Sultan Bayazıtın emrinde olan Niğbolu/Nikopol/3.6.1395 te 1000 nufusu olup cevresinde 33 köy varmış Razgrad şehir olarak ise bu bilgiler biliniyormuş.. Hazerğrad şehrine daha çok İRANDAN, Azerbaycandan, ve iç anadoludan, Erzurum ve HASANKALEDEN - KONYA-KARAMANDAN gelen göçmenlerden müteşekül görünüyormuş. Akkılıç Balkanoloji Kültür Araştırmalarına öre Deliormandaki Haerğrad şehri genel olara toplam 490 yıl Osmanlı Türk Hükümdarlığının yönetiminde kalmıştır.1877/78 Osmanlı-Rus SAVAŞINA YANİ Blgarların Türk Esareti dedikleri Osmanlı hükümdarlığından kurtuluşuna kadar Bulgaristanda 32 Osmanlı Sultanı ve 150 OSANLI Veiri yönetimlerde kalmışlardır. 1500 yılı ve 16cı yüzılda Razgrad şehri ve köyleri genelikle Niğbolu/ Nikopola baglı kalmışlar Çünkü Niğbolu sançak görevinde bulunmakadı. Hatta güney Dobrucada Tuna ŞEHRİ BOYLARI VE Silistre dahi buraya baglı kalmıştır. Deiorman yöresinde ilk kurulan cai yine Hazergrad şehrinde 1442 YIINDA KURULAN Ahmed Bey camidir. Balkan çoğrafiyasında en emin kurulan camilerden biri olup İslai cailerin ilklerinden bilinmektedir. Bu ğün halada ayakta olup Razgrad üftülüğüde hemen vaıflarının mimari yapılarında görev almaktadır. Yine Ahmetbey camine benzer ilk İslami camilerin kurulduğu yerlerden biride Suriyedeki Kubat Aşcahi camisidir. Osmanlı hükümdarlığında ve tarihlerinde böyleçe şehir ve köylerinde BÜYÜK VE KÜÇÜK CAMİLER KURULMAKLA daha küçü olan ibadet yerlerinede YANİ CAMİNİN KÜÇÜĞÜNE Mesçit adı verilmiştir. Cami ve mesçitlerin avlu ve bahçelerine ibadet hızmetini yapmak için Abdest almak için EŞMELER VE Şadırvanlar kurularak tüm camiler donatılmaktayış. Ahmet bey caminin inşaat amanı Haerğrad şehrinde Osmanlı hükümdarı bilinen ikinçi Kodja Murat varmış. Yıl1421/1444.te. 1446/1451 yılarında ise İkinçi ehmed Fatih zamanı devam etiştir.Hazergrad şehir vaıfları zenğin varlığınla birlikte bu ehirde bu yılarda 1000 insanı 160 hanesi ve 400 ailesi bulunuyormuş. Şehirde 1563 yılı Osmanlı idari yönetimi Beylerbeyi bulunmaktayı. Vilayet pazazade dönemi ise1393 yılından 1566 yılına kadar32 paşası varmış 1590 sonrası ise Eyalete dönüşen Haergrad 17ci yüzılda sançdaklara dönüşerek 27 adet sançak bulunmaktaymış. Hazergrad ŞEHRİ Sancak- eylerbeyi yönetiminde- Vakıfları, Toprakları- bağ ve bahçeleri- çiflikleri- Mal ve Mülk bakımından zengin olup Sulanı Devletu nurluymuş. Kuzey Bulgaristanda Razgrad Yeniçeri oluşumunun merkezi eri sayılmaktadır. Yılara öre yeni çeriler şöyle sıralanmaktadır. 1496 yılı Razgrata Yeni çeri sayısı 8000 adetir. 1503yılı yeni çeri sayısı 6600 adete düşmüştür. 1514 yılı yeniçeri sayısı 10156 adet olarak çoğalmıştır. 1527 yılı yeniçeri sayısı79886 adet dahada çok çoğalmıştır. 1595 yılı yeni çeri oçagındaki sayı 26000 adete düştüğü görülmektedir. 1598 yılı Yeni çeri sayısı Hazergrad şehrinde 35000 oarak bulunmaka Tretenili Hüseyin bey zamanına kadar Yeniçeri oçagı 17ci asırda tam 70 000 adet olarak yükselmesinle birçok bölğeleri ele geirdikleri görülmektedir.Hazergrad şehrinin Türk elğelerine göre mimari eserler şöyle sıralanmaktadır.1/1442 yılı kurulan Ahmed bey cami, 2/1498 yılı üç kurnalı çeşmenin yapımı ve kuruluşu.. 3/Behram bey caminin varlığı,4/Kırık camininin varlığı, 5 İBRAHİM PAŞA CAMİNİN VARLIĞI, 6/ İbrahimpaşa vakıfları,7/1 zaviye,,8/7 adet Tekke, 9/ bir adet Türbe,, 2 köprü,2 resmi konak 5 özel konak 28 mimari nitelikli Türk klasik evi, Razgrad şehrinde 1640ve 1674 yıları arasındaBulgar evleri 150 adet 800 kişi görünürken Türk evleri ise bu yılarda 1700 adet olupnnufusu 7045 adetmiş 70 Ermeni evi olup 460 kişi varmış. Böyleçe her geçen yıl Hazergrad büyürek gelişmiş olup tipik bir Türk şehrine dönüşmüştür. 1808 yılına şehre Postahane kurulmuştur.1840/1847 YILARINDA Bulgar ahalisinin çocuklarıda öğrenim görmek için klise ve özel daskal adı verilen mualimler tarafından öğrenim görmeye ve egitim almaya başlamışlardır. Türk şehri hazergrata 1780 yllarında 8 mektep, 1 mederese, 4 han, 4 imareti,1 saat kulesi, köylerinle birlikte 205 ibadet yeri/Camisi ve mescidi varmış.7 tekke 1 türbesi, 2 musalası, 1 kabe taşı 1 dibek taşı, 5 boyacı dükkanı olmaka birlikte hazergrad ehrinde 1866 yılı