BULGARİSTANDA  TÜRK MİMARİSİ  KÜLTÜRLERİ

Balkan coğrafiyasına bakatığımızda  bütün ülkelerde olduğu gibi  Bulgaristan  topraklarındada kültür  Türk mimarisinin   varlığını inçelerken veya araştırırken   ulu camiler  ve büyük okul  yapıları, zenğin kütüphane  merkezleri, kitaplıklar v.s görmekteyiz. Buda bize  gösteriyorki Bulgaristanda  inşa edile her   caminin etrafında bir  okul olup buöyleçe   bu irfan yuvalarınla terbiye ve kültür oçaklarının çoğunluğunu görmekteyiz. Birçok Osmanlı kaynagı veya  arşivleri bakıldığında eski mimari camilerin yanında birer ilk ve orta okul veya  medereseler  ,zengin içerikli kütüphaneler görülmektedir. Balkanoloji araştırma merkezi olarak yaptığım bir araştırma esnasında Bulgaristan – Sofya  ulusal kütüphanesinin Şarkyat bölümünde orasının Balkanoloji araştırma görevlisi dr. Stoyanka Kenderova bana  çalıştığı şübesi hakında ve  yanındaki katoloklardan şu bilgiyi verdi.Kütüphanedeki 370 adet el yazmasıile birlikte 2000 adet cilt eski yazılı kitabın bulunduğu bu kitapların çoğunu  Bulgar devletinin Cami KÜTÜPHANELERİNDEN VEYA Türk  şehir kütüphanelerinden  toplandığını gururla söylemiştir.  Vdin  tuna şehrindeki  Osmanpazvantoğlu  kütüphanesinden

650 cilt   eski kitap oldıklarını,  yine Samokof şehrindeki hüsrevpaşa camisindeki kitaplıklardan, , Küstendildeki Fatih cami kitaplığından, Şumenden v.s. getirebildikleri tamamiyle anlatmaktadır.Şumen  Şerif Halil paşa cami kütüphanesinden800 adet el yazması le  1500 adet  cilt  halinde eski kitaplarıda bulundukları Şarkiyat   şübesinde muhafaza etiklerini açıkladı. Balkanoloji olarak Araştırmalarımızda  Sofya  şarkiyat bölümü  kütüphanesinin  uzmanlarından  Anka Stoyanova ve Zorka  İvanova b bizzat bana  Niyazi Akkılıç olarak  Smolen/Paşmaklı/ ilininCepintsi ve Elhovers  köylerindeki  cami kütüphaneerinden 2adet modern  kitaplık meydana getirdiklerinide açıklamıştır.Çepintsi köyündeki  kütüphaneden250 den fazla el yazması ve 300 adeten fazla eski yazı   taşlaması kitap bulunduğunu gözlerimizle gördük ve göstediler. Balkanoloji  olarak bunları araştırıp yazarken bir şey daha hatırladın. Benim gençliğimde en büyük cami veya  küçük  cani/Mescid/ odalarında  dahi  raflarında ilaki birkaç   Kurani Keri m  ve din dersi  kitapları bulunuyordu. Bu zaman içersinde fazla okur ve yazarın olmayışından Dedelerimiz ve babalarımız, büyüklerimiz, son derece bu kitaparı böyle büyük bir dikkat içersinde muhafaza  edeek  koruduklarını   ançak şimdi anlayabildim.Siz siz olun sakın tarihi vr kültürel  egitiçi kitaplarımızı sakın ihmal etmeden, yok etmeyip korumaya alarak onları canımız gibi  muhafaza edelim. Unutmayalım. Kitaplar bilgi oçagıdır.. Bilği ordusudur.. Bizim en yakın arkadaşımız ve dostumuzdur..  tavsiyesinde bulunarak  Balkan Türklerinin dikkatine  sunarım.

HASKÖY/Haskova/

Haskova-Hasköy, Fatihin  veziri Koca Mahmut paşanın  kurduğu bir kasabadır. Türkler,Karlıova  Küstendil, Yenipazar, Eskicuma, Orhaniye,, Servi,, gibi birçok  şehirler kurmuşlardır. Hasköyde 3 okul,, 1 mederese,3 tekke  ve cami vardı. ŞEHİR Filibeye 77 km kare  duğusunda olupUzuncaova olarakta anılmaktadır. Hasköyün merkezinde bulunan cami koçamahmudpaşanın kurduğu bir şehir ve  camidir. Bu eski cami Türklerin Rumeliye gelişiyle birlikte yaşıtır. Cami1833 yılında  Restore edilmiştir. Halende ibadete açıktır. Hasköyde Osmanlı döneminden kalma  27 CAMİ  1 MEDERESE, 1 TEKKE,1 İMARET,2 HAN, 1 HAMAM, 1 KERVANSARAY, TESPİT EDİLMİŞTİR.Ançak bu saydıklarımdan ayakta kalan tek cami ski camdr.Hasköyde birçok  idari  smanlı yaı  mimarsi lu  çğu ise  Türk evler, knaklar, saraylar, köşkler, körüler, çeşmeler,demyol v istasnlar  vad.

KZANLIK

Acmaz olmu kızanlığın gülleri,

Biz neyledik o  koskc illeri.

Bulgaristan smanlı topaklarına gidiğinde Gül vadisi Kızanlık  şehrinde namı değer Akça kızanlık diye  adı geçer.Evliya Celebiye görec.4.s.157 de Şehrin ahalisi Yürük Türkleri olup Hristiyanı azdır.. 8 cami,7 okul,2 mederese,3 tekke, 2 hamam,ve 300dükkanı varmışBuğün hala Sarıça cami ayakta olup  hızmet verirken, İskenderbin ali cami   yok edilmiştir.93 HARBİ BİLİNENtÜRKrUS SAVAŞINDAN SONRA şehirdeki Türkler Türkiyeye göç etmek zorunda kalmışlardır. Kızanlık şehrinde   bir güneş gibi doğan 1883 tarihinde hayata merhaba deyen Büyük egitimçi  pedagok  Ali Haydar Taner Egitim Lisesi mezunudur.Osmanlı  hükümdarlığında , Balkan savaşında, ve  brinci Dünya savaşında  görerek yaşayan bir kişidir. Ali Haydar Taner o ğünlerde bir  Osmanlı  eyaleti olan Bulgaristanın  Güller vadisi   şehri bilinen kızanlıkta  doğmasınla, Tıp öğrenimini   yapmak düşünçesinden son enda vazgeçerek Öğretmen okulunda 4 yılık bir öğrenim sonu Beşiktaş Ruştiye ve lise  öğretmenliği yaptı.Beşiktaş lisesinde öğretmenliğinden  başkada müdürlüğünüde yapmıştır. 1921 aihinde Bgaiana  blnan r2 öğetnlrnin knges Kzanl ed l..  CAFR AR AA DNDAN Bulgaristanda öğretmen olanların ve Türk mebusların katıldığı kongre pek parlak oldu. Hatta resmi dahi  bulunmaktadır.Türk öğretmenlerinin itifakından korkan Bulgar Protestan misyonerleri 1930 yılında burada faaliyete önem verdiler. Misyonerler Türk ve Müslüman halkı  yanıltmak ve aldatmak için Şahidül-hak adlı bir dergi çıkardılar. ,fakat Müslüman cemaat bu gibi  yuturmacılara  kanmadılar ve aldanmadılar.

Buğün  Bulgaristanda  hala ayakta  bulunan  ünlü mimarimz Sinandan  üç kültür hazinemiz   bekçilik yapmaktadır. Bunlardan biri TürkBulgar Hududundaki  Svilengrad  şehrindeki Koçamustafapaşa köprüsü, .  İkinçisideSokolu  mahmudpaşa cami ve imaretidir.  Bir dieride Tuna şehri Ruscuktaki  Rüstemaşa camidir ve imaretidir.

Eskizağra/Starazagora/zbeözbir Tük şehridi.r.   Civar  -köyler Türktüür. Cmisi boldr.lk ve r kulu vardır. 1912 YILINDA  ÖĞRETMENLER KONĞRESİ BURADA YAPILDI..

Birçok  önrmli kararlar alındı. Ahmet Zihni  veNehmet Said mebus secilinçe halka büyük hızmet verdiler.  T. Mümtaz Göztepe Rumeli adlı gazete çıkardı. Sportif  faaliyetlerde önçelik etti.Göztepenin halkı uyandırması Bulgarları  fena  öfkelendirdi..  Balkanoloji başkanıNiyazi Akkılıç., Balkanolojicom.tr.gg.    niyaziakkilic@hotmail.com.tr.   *905357910694.saygılarımla.