BULGARİSTANDA OSMANLI KÜLTÜR İZLERİ
Balkanoloji kültür tarih araştırmaları olarak, bu gün Bulgaristanda yaptığımız birçok kültürel ve tarihsel araştırmalarda birçok beleve tarihi mirasımızın varlığını çoğunlukla görerek elde etmiş olmaktayız.Bulgaristan Cumhuriyetinde bu ğün bilinan 5100 köy ve şehir merkezi olmaka bunların 28 adedi il bazında olmakla220 adet te şehir ve ilçeleri vardır. Bunun la birlikte 120 yakın Pazar merkezi isimleride geçmektedir.Deliormanda bu ğün en azından 1100 adet köy ve şehir olmakla Russe, Razgrad, Silistre, Dobriç, Varna, Şumen, Tırgovişte yedi ili ve40 yakın şehri bulunmaktadır. BU NEDENLE Şumnu ilinin Deliormanın bagrında bulunan Tıkaç /çufalar/ köyü eski bir Osmanlı yerleşim yeri olmakla köyün camisinin mimari güzeliği ve kültürel zenginliği bakımından İslam tarih araştırmaarı vakfından38500dolar tadilatı ve restrasyonu için koruma vakfından ayrılmıştır.Yine böyle Deliormanda dikkati çekeçek pek çok tarihi mimari yaıtlar ve kültür eserleri bulunan Razgrad li Podayva/Ayvaaltı/ köyünde ise 2 taerihi cami ve 2 mesçit varken mesçitlerden birisi totaliter rejimde yıkılarak devlet elkoyarak yerinede Köy fırını yapılmıştır. BUNUNLA BİRLİKTE KÖYÜN Çeşme ekinliği mezrasında tarihi 2 adet Osmanlı Tş çeşme olup Sultan Bayazıt zamanından bu ğüne kadar birçok ünlü kişilerlen birlikte Deliorman ve çevre ınsanlarına içme suyu hızmetini hala vermektedir.Bu çeşmelerin yanında 10 dan fazlada su kuyusu ve birde mikro gölet vardır.Bir tarihi Hüyük ve altın tazgah efsanesine giden bir yorumla birlikte köyün peştere kuısmındaki yerdede 2 hüyükdaha vardır. Köyün belediye konagıda Osmanlı yapısı olup 1881 yılına aitir. Köyde 1lk, orta,okulunla birlikte ana okuluda vardır. Saglık hoçagı, YENİ YAPILAN AŞ EVİ VE DÜĞÜN SALONU MEVCÜT OLMAKLA, 8 DÜKKANI, BİR BİÇKİ DİKİŞ KONFEKSİYON Melisa fabrikası ile birlikte kültür evi, spor klubu ve futbol takımıda il şampiyonudur. Mimari yapısı son zamanda Osmanlı tipi ahşap evlerin sayısı artık parmakla gösterirçesine azalmıştır yinede 75 hane var bilinmekle 780 hanelik köyde 2150 kişi yaşamaktadır.Güller vadisi kazanlık şehrinden1906 yılı doğan Esnaf Ahmed Bursaya göçmüş.Yeptığı esnaflıkla büyük başarılar elde ederek KENDİSİ İPLİKTEN-İĞNEYE BAŞLAYARAK AZA VE ÇOĞA KANAAT GETİRMİŞ VE şimdi bir iş adamı olarak bilinmektedir.Bulgaristanda birçok ünlü Türk büyüğü yetişmiştir..
Mesela Lovça şehrinde yetşenlerden sıralamak istersek şöyledir..
1-Ahmed Cevdet paşa Tarihçi ,yazar bilim adamı.
2- Kel Aliço pehlivan- güreşlerinle ün yapmıştır.
3-Hüseyin raci efendi- Eskizagra müftüsu olarak ve hatıralarında 93 harbini ve zulmü anlatır.
Lovça şehrinin 1 arasta köprüsü olmakla birçok dükanları ve çarşısınla ünlüdür. Bu ğün şehirde birçok camiden 1 cami kalmakla birlikte 1 kilise, 1 hamam,2 köprü 1 devlet konagı, yalçın kayaların ardında var olan tarihi Türk mimariside hala gözbebegi olup Türk evleri, konakları, köşkleri ve yalılrı bulunmaktadır.Balkanoloji merkesine iletilen bir habere görede Batı TRAKYANIN Gümülçina şehrindeki 360 yıllık Osmanlı mimari köprüsü bilinen Arsiri köprü/İcran köyü yakınlarında olup bu ğün tarihi Türk kültür varlığının izlerini korumaktadır.LaKİN11 Eylül2008 yılındaYunan hükümeti bu köprüyü/ ROMA KÖPRÜSÜ/diye adlandırarak Osmanlı türk mirasının varlığını yok etmeye çalışmaktadır.Bune perhis nede lahana turşusudur. Bulgaristanın Tuna kenti bilinen tarihi Tutrakan şehri çevresinde Softu Baba Türbesi bulunmakla bu türbeyi 19çu yüzyılda İstanbulda egitim gören bir buharalı kurmuş. Bu zatın 5inçi ve 6cı nesil bilinen sülalesi vardır. Bulgaristanın Başkenti Sofyada mimar Sinan camisi bilinen 1528 de kurulmuş olmakla Bulgar hükümeti ve yönetiçilreeri tarafından kiliseye çevrilerek hala kilisedir. Sofu mehmedpaşa cami1878yılı kilise oluyor.1303 ve1887 Gülvadisi nin merkezi bilinen Kazanlık diyarından Türkiyemizn Kütahya ilinin Altında çevresine yerleştirilen göçmenler yapılan araştırmalarda gözükmesinle birlikte bu ğöçlerin daha çoğuda Bursa iline göç etmişlerdir. Bulgaristanın Rodop bölğesinin Kırcaali ili gabrov köyünde 1 köprü 1 kale,1 cami,1 çeşme olduğu bilinmektedir.Yine Sofya ilinin yakınındaki Botevgrad/Orhaniye/ şehrinde birçok Türk ve Müslüman yaşamış ve göçlerlen çok az miktada müslümankalmıştır. Burada bir köprü, 1 saat kulesi birçok tarihi ev, konak, köşk saray hala varlığını korumakla camisi yıkılmış yerine devlet konmuş. Gaziosmanpaşanın harp etiği şehir PLEVNE şehir cami1820 yılı yapılmış, burada yine OSMANLI MİMARİSİNİN ENDER GÜZELİĞİNDE 150 YILIK Türk Hamamı, Osmanpaşanın müzeevi ve kulandığı tarihi eşyaları kılıçı ve bayragımız. V.s. hepsi burada saklanmaktadır. Şimdi panoromada yapıldı çok muhteşem bir sanat galerisi oluştu.Tuna şehri Rusçuk /Russe/deMirzasayidpaşa cami1758 yılında kurulmuş.,Şumnu Şerif Halil paşa cami ise 1744 yılında kurulmuş. Tuna kenti Silistrede 40tan fazla camiden bu ğün yalnız Sinan Paşa cami kalmıştır. ODA RESTORE OLMAZ
İse yakında yok olur gider. Lakin totaliter rejim sonrası Silistreye güzel bir Özgürlük camisi yapıldı. Buda bir orasının Türklerinin bir nişanrsidir.Balkanoloji araştırmalarında gördügümüz tarihi bilğiler doğrultusunda Koçabalkan nın merkrzi şehri ve Bulgar Başkenti bilinen Yüce Tırnava şehrinde ve çivarında RusTürk savaşında yani 93 harbinde4770 adet Türk öldürülüp katedilmiştir. Yine Kazanlık- Kalofer yolu güzergahında Bulgarlarça Türk köylerine saldırılarak Türklerin malını mülkünü ve evlerini yurtlarını yagmalayarak birçoğunuda ykıp yakmışlar ve talan etmişlerdir.Bulgaristandaki Türklere karşı başlatılan Bulgar isyanları1876 yılında Kazanlık, Eskizagra, Çirpan, Haskova gibi şehirlerde isyan planları hazırlanmıştır. Böyleçe bu planla göre Türk köuylerine saldırılar yapılaçak ve yakılaçak yok edileçek, Türkler öldürüleçek, katedileçek, zoraki Türkiyeye göç etirileçek ve yerlerişnede Bulgarlar yerleşeçek. BU İSYANLAR DAHA ÇOĞU 17Çİ VE 18 Çİ YÜZYILDA YAPILARAK Tatarpazarcığı, AVRATALAN, izladi, TROYAN, BERKOVÇA, TETEVEN, KARLOVA, KALOFER, KAZANLIK, DRENOVO SLİŞVEN KOTEL, GİBİ YERLERDE ŞEHİRLERDE VE ÇEVRESİNDE KÖYLERE BASKIN YAPIP SALDIRDILAR.,Evleri, Konakları, Köşkleri,, Saeaylarıi Hanbarları, Sayvantları, köylerde ne bulduysalar çiflikleri, yakıp yok ettiler ve yıktılar.Bulgaristan 93 HARBİNE BU İSYANLARIN VARLIĞINLA Bulgar halkını kin ve nefretle Türk ve Müslümanların üzerlerine kışkırtarak 93 harbi bilinen1877/78 de Bulgaristandan hiç arkasına bakmadan korku ve ölümden 1milyondan fazla Türk parasız pulsuz evlerini malını mülkünü bagını bahçesini bırakarak anavatana göç ettiler. Şmdi bu bırakılan evlerde barınan Bulgarlar hiç utanmadan bizim yerimiz ve malımızdiyerek kendi isimlerini vermişler bu Türklerin yererlerine. Lakin Tarih çok güzel ispat ediyorki ozamanki hakir Bulgar köylüsünün böyle bir mimari güzeliği olan yapıda evde, konakta, sarayda oturamaycagı bilinsede Türk mimarisinin otantik varlığı bunu bize her gitiğimiz şehir ve köylerde göstermektedir.
Bulgaristanda bu yıllar içersinde350 binden fazla Türk şehit edilmiş.Buda açık bir göstergedirki zaten yalnız Tırnava şehir ve çevresinde şehitlerin sayısı4470 olarak bilinmekle Bulgarların gadarça hareketleri bir defa daha tastik olunmuş olmaktadır.Balkanoloji araştırmasına göre yine bu tarihlerde Tırnava felaketinde şehit edilen Türklerin dışında ise 2120 ailenin evi, ahırlarındaki baglı hayvanlarınlabirlikte yakılmış. Bu zalim vahşetin listesini Tırnava Mutasafarının şehitlerin ve yıkılan, yakılan evlerin, Ahırların, hayvanların, Tarla ve bahçelerin, v.s. zararlar listesinin bir rapor halinde sunmaktadır.Eskizagrada ise1250 Türk öldürülmüşKazanlık şehir meydanında ise bir Türk daragaçında salandırılıyor. Buda yetmeyormuş gibi halkın gözleri önünde Türk gelinlerine ve kızlarına sapıkça tecavüzlerde bulunmuşlardır. Balkanolojiye göre31.7.1877 tarihinde Plovdif/Flibe/ valisinin bir telegrafında KALOFER- KAZANLIK KARLOVA YOLARINDA TÜM Türk köyleri kuşatılarak köyler tahrip edilmiş erkek – kadın KÜÇÜK ÇOCUK DEMEDEN KAFİLEÇESİNE ÖLDÜRÜLMÜŞLERDİR. Hatta birçok köyde Türk ve Müslümanlar Camilere toplanarak ve Bulgarlarça kurnazca doldurarak kapıları kapatıp vahşiçe yakılmışlardır. Karacaviran ve Alanasköyde se Türkleri Kiliselere kapayıp duldurarak zorla Bulgarlaştırmak istemişler. Direnenlerin Dilerini ve Kulaklarını kesmişlerdir.BİRCOĞUNUNDA ELİNİ VE AYAGINI BALTAYLA DOĞRAMIŞLARDIR.
Buğün PLEVNE şehrinde Osanlıdan kalma tarihi ve mimari izlerimiz hala yıkılmadan ayakta kalan Camilerimiz, hamamlarımız, kışlalarımız, köprülerimiz, mesireyerikayalıkköşkkü, evler, konaklar, müftülükler, biz buradayız derçesine hala yıkılmadan ayakta durmaktadırlar. Tırnava doğumlu Ahmet Emiş burasının evliyalarındandır.Tırnavada Kuş mimari sarayları ve konakları Türk evleri, köprü ve kaleleri halen ayaktadır.Bulgaristan Osmanlı yönetiminde buralarını KÜLTÜR VE TARİH MEDENİYETİ ACISINDAN BİR İPEK BÖÇEGİ GİBİ AGLARLAN ÖRMÜŞTÜR.Türk evleri,Demiryoları, hanları, konakları, sarayları, idari yapıları, köşkleri, çiflikleri, ÇEŞMELERİ, BEDESTENLERİ, ATÖLYE VE FABRİKALARI DIŞINDA YETERSİZ BİR ARAŞTIRMADA 3339 ADET ESER GÖRÜNMEKTEDİE. Lakin ne gezer ne bu sayım çok yetersiz Bulgaristanın herkarış ve her adım atılan topragında Türk kültürü fışkırmaktadır. Bunun için diyoruzki Balkanoloji araştırmasınagöre3339 degil son araştırmamızda ültür eseri olarak1.526.250 adet kültür eserini tespitini yapılmasına nazaran Bunların hala daha Osmanlı Mimarisi izi olarak bilinen525812 adet eser görünmektedir.Türk ve Müslüman Hanesi ve evi olarak ise 1.750.836. adetir. Bu evlerde toplam bu ğün Türk ve Müslüman sayısı3.810.930 adet insanımız yaşamaktadırÇünkü Totaliter jivkof yönetiminde yapılan araştırmalara izin verilmedi hepsi hayaler üzerine hesaplanarak yapılmıştı. İşte bunun için Balkanoloji olarak bu çalışmaların 1970 yıllarında yasaklandığını hatta ülkelerine sokmadıklarınıda gözlenmiştir.Balkanolojinin araştırmasına göre OSMANLI ESERLERİ şöyle sıralanarak açıklanmaktadır.
1-Silistre-40 cami, 40 mektep, 8 mederese, 1 kale, 1. müftülük,1 kervansaray, meskenler .
2-Tırnava 26 cami 20 mektep, 10 tekke, 2 mederese, 2 köprü, 1 arşif, 1. kütüphane
3-Şumnu 50 cami10 mektep3 tekkr, 2 medrese1 bedesten 3 çeşme 2 köprü, 1 müvab,
4-Lovça -30 cami 6mektep 1 hamam,1 han,1 bedesten –meskenler. Ev. Konak-saray.köşkler.
5.-Vidn-24 cami-7 mederese11mektep,7 tekke,1 şehitlik1 zından, 1 kışla,2 köprü. 1 kale.
6-Razgrad 17 cami 2 mederese1 saat kulesi, 1 kız çeşmesi,2 köprü,1 han, 1. müftülük1 kışla.
7.Flişbe/PLOVDİF/ 53 CAMİ,70 MEKTEP,9 MEDERESE,2 Köprü,1 saatkulesi,350 türkevi
8-Sofya83 cami 40 mektep 1 KIŞLA 2KÖPRÜ, 1 kütüphane, 1 BAŞMÜFTÜLÜK,1 kervan.
9- Tırnava Arbanası köyünde BİRÇOK MİMARİ TÜRK Mimarisi ve 1 Çeşme
10. Koprivşitsa Tamamı Türk evi ve konakları, saray ve köşklerinle donatılmıştır.1 köprü
Balkanoloji araştırmaları yaptığı incelemelerinde bütün bu alınan bilgilerin ışığını Tırnava Kadısı Ahmed Şükrü efendinin kayıtlarından15ve17 yüzyılarda yapılan hadiseleri ve olayları öğrenmiş bulunmaktayız.Vracada , Belaslatina,- Galicede çok güzel camilerimiz varmış ama bu ğün çoğu yıkılarak birer adet kalsada çok viran halde olup bakım beklemektedirler.Vidinin Arcar köyü camisi ve köprüsü güzeldir.Beloğradcık şehri Hüseyin paşa çamisi, Montanada çökük cami can çekişiyor. KOTLOVİTSADA KÖY CAMİSİ GİBİ BİRÇOK İZLERİMİZİ ARAMAK BULMAK İÇİN Bulgaristan yolarını aşındıran Balkanoloji başkanı Niyazi akkılıç oradaki blir kişi ve uzmanlar nezdinde oamanlı eserlerini araştırılmasında büyük itina göstermektedir.Balkanoloji YALNIZ TARİHİ MİMARİ ESERLERİ ARAŞTIRMAYIP YÖREESEL GİYİM KUŞAM, YEMEK MUTFAK, GİYİSİLER, DİL, EGİTİM, EDEBİYAT, HERBİRİNİ ARAŞTIRARAK BUNLARIN KORUNMASINI SAGLANMASINI AMAÇLAMAKTADIR.
Bulgaristan Türklerinin dini Müslümanlık ve İslam dinidir. İslamın öne çıkmasınla İslam kültürünün önemideartmaktadır. BURADA Tasavvuf ve Sufilik gösterilmektedir. Balkanlarda Mimari eserlerin ciddiyetle korunması ve envanteri yapılarak sırasınça aArşivlenmesi Geçmişten günümüze bilinen konaklar, evler, köşkler, yalılar, saraylar, çarşılar
Çeşmeler, köprüler, saat kuleleri, hanlar, hamamlar, kışlalar, medereseler, mektepler, tarım çiflikleri, depo ve muhafızhaneler, hastaneler v.s. olmakla Balkanoloji araştırma merkezi olarak yaptığımız araştırmalarlan Bulgaristandaki Osmanlı Mimari Türk izlerinden başlayarak daha sonrada buradaki Türk Türküleri ve şarkıları müzikleri, folkloru, destanları, ezgileri, manileri, hepside biz Türklerin ortak malıdır.ATALARIMIZIN KÜLTÜR MİRASI OLMASINLA Türk İslam KÜLTÜRÜ BİR GÖÇEBE KÜLTÜRÜ OLMAYIP-Türk ve İslam kültürüdür.Dini Bayramlarımızı, gelenek ve göreneklerşmizi örf ve adetlerimizi, törelerimizi ezgilerimizi hepside türk nedeniyetinin kültürümüzde ortak eserlerimizdir. Bunların hepside toplumumuzda duyğu ve düşünçelerimizin eserleridir. YAPILAN BÜTÜN ARAŞTIRMALARIMIZDA Balkanoloji olarak1550480 adet genel kültür varlığına ulaşmamızla gurur duyarken bunların 525812 adedi mimari yapı kültürü izlerimizdir.
Bulgaristanın muhtelif bölğe ve şehirlerinde 50adet kale bulunmaktadır bu kalelerin çoğu Bizans ve traklar sonrası Türkler tarafından Osmanlıda kurulal ve tamir edilen kalelerdir. Buğün hala işlev görevini yapan, vidin, silistra, pravadı, Belogradcık, nikopol, Tırnava, ŞUMNU GİBİ BİRÇOKLARI TÜRİM VE KÜLTÜR BAKANLIĞINÇADA ZİYARETLERE AÇIKTIR. Bulgaristanda 14 Bölğe müftülüğü olup baş müftülük ise Sofya başkentedir.Bulgaristanda Türk kültür evleri şuanda 16 adet olarak faaliyet göstermektedir. Bunlar totaliter jivkof döneminden sonrakurulan kültür merkezleridir Balkanoloji araştırmalarıma göre yine Bulgaristanda birçok TARIM VE HAYVAN ÇİFLİKLERİ KURULMUŞTUR. YAPILAN ARAŞTIRMALARIMIZDA OSMANLIDA 350 adet tarım çifliği olduğunu öğrendik hükümdarlık 4000 dönüm topragı olanaçiflik kurma yrtkisi tanındığınadatespit ettik.TOTALİTER JİVKOF DÖNEMİNDE İSE HERKÖY VE ŞEHİRDE KURULARAK bu çilikler 4560 ulaşmış. SONRA REJİM ÇÖKÜNÇEDE KÖKTEN BU VARLIK KAZINIP SİLİNMİŞTİR.
Osmanlı kışlalarına gelinçe Bulgaristanda Türklerin kurduğu kışlalar30 olarak bilğiye ulaşsakta fazla olabilirde düşünçesindeyiz. EN GÜZEL KIŞLALAR, Varna, siliste, Şumnu,
Pleven, Eskizagra/derbent,ruscuk, razgrad, niğbolu, vidin, Sofya, aydos, ziştov v.s. şehirlerde Osmanlı kışlaları büyük görevler yaptıklarını öğrenmiş bulunmaktayız.
Balkanoloji dil kültür tarih araştırmaları merkezi/Gaziosmanpaşa-İstanbul. Tel.+905357910694. Niyazi akkilic@hotmail.com.tr. http./balkanolojicom.tr.gg../
http./hurbalkancom.tr.gg../ Balkanoloji bakanı Niyazi Akkılıç-istanbul. Sevgi ve saygılarımla
