Razgrad -Hazergrad Deliorman şehrinde Türk Mimarilerimiz Balkanoloji araştırmasına göre bu ğüne kadar Tarihcilerimiz Balkan ülkelerinde olduğu gibi kuzey Bulgaristanın Deliorman bölğesinide Türk ve islan kültürünü yeteri derecede araştırmadığı görülmektedir. Buda gösteriyorki Deliorman Türk insanımızın ve Balkan Türkünün Dili, kültürü, tarihi ve egitimi gelenek görenek, örf ve adetlerinle birlikte medeniyetimizin zenginliği olan Türk İslam kültür Mimarisinin varlığını okadar gereginçede ele avuça tutulur bir şekilde değerlendirilmemiştir. Yalnız bildiğimiz tarihcilerimizden, Evliya celebi seyah ve tarihçi olmasına nazaran, Naima, Pecevi, gibi tarihçilerimiz sadece yaptıkları seferlerdeki görüp bildiklerini ve anılarını hatıralarını hikaye etmekle elde edilen kaynaklar olarak ençok balkanlar konusunda Evliya celebi seyhatnamesi elde bulunan yeğane kaynak bilinmektedir. Tüm bu hatalara ragmen ynede teşekür borcluyuz. İşte bu nedenlede Balanoloji araştırma başkanı Niyazi AKKILIÇ OLARAK DOĞDUĞUMUZ YERLERİN Dünü ve bu günü ile ilğili evladı Fatihan yurdu olan Razgrad- Hazergrad Deliormanın bagrındaki şehir olup çok dilber etrafı bahçe ve meyva agaçlarıyla çecriliolmakla 10 ahleden meydana gelmiştir. Kanuni nin veziri İbrahim paşanın vakfı arasındadır. Razgrad şehri insanı beyaz lom deresinin iki tarafındaki bag ve bahçelerinde insanların yaşadığı belinmektedir. Şehrin varoşlarında ve hisarlıklarında kurulan mimari eserlerimiz başlıça ikişer katlı evler ve konaklar saraylar, köşklerden ibaretir. Şehir daha çok 14çü yüzyılda kurularak Evliya Celebi İbrahim paşa camia için şöyle demektedir.. Rumelide- Deliorman diyarında bukadar musana- güzel cami yoktur. Kubeleri taki felege çıkmış olup deruni dahi gayet musanna tasaruflar ile müzeyir olma misali buğün İstanbul -Eminönü Rüstempaşa cami ola. CAMİNİN BİR MİNARESİ, HAREMİ, ŞADIRVANI, İMARETİ, HAMAMI, VARKİ HEP İbrahim paşanın hayratıdır.1868 yılındaki verilen bilğilere döre Razgrad şehrinde 11 cami 7 okul, 2 Mederese 4 Tekke ve zaviye,varmış.Osmanlı ilk demiryolu hattınıda Bulgaristanda Ruscuk-varna demiryolu hatıdır. Razgrad diyarını ikiye bölerek gelip ğeçmektedir. Demiryolunun kurulmasınlada EKONOMİ VE ULAŞIM, TAŞIMACILIKTA HEMEN ARTIŞINDA HIZ GÖSTERMİŞTİR. Razgradın simgesi olan saat kulesi gene Mithat paşanın eseri olup400 yıllık bir anısı olmakla hala ayakta durmaktadır. Şehrin Türk Çeşmelerinden merkezdeki su testisi elinde Razgrad DİLBERİ- KIZ ÇEŞMESDE HALA HIZMET VERİYOR.ufkunda kanat cıpar sevdalı kuşlar. Başına toplanır güleç oğlanlar, kızlar.Onların ilk sevgiside bu çeşmede başlar. Razgrad kız çeşmesinden başka beşparmak hisar çeşmeleride mevcutur. Şehrin suları yılarça sulamıştır binbir mileti. Bütün çanlıların tükenmez nimetidir. Her derde devadır akar şifalı suyu. Böylecede şanlı tarihimizin kutsal bir anıt olarak şehrimizin merkezinde yılarça hiç yıpramamış durmaktadır. Bu ğün Deliorman Hazergrad Türklerinin 132 ylık mazisine bakaçak olursak belge ve belgelerin bzlere sunduğu bilgilere bakaçak olursak Deliorman Türkü sabahları açan bir gül gibi buram buram sevgi ve Türklük kokan bir şehir görünümdedir. İnsanlar sevgi dolu, cana yakın, Sıçak kalpli, hürmetkar bir lokma yemegini yanındaki insanınla paylaşan bir bir Deliorman Türk insanıdır.Şehrn camileri, okuları, Dükkanları, çarşısı, magzaları, pzarları hep Türk insanımızın çana yakın varlığınla cıvıl cıvıl şehirde olduğu gibi köylerde hepsi Türk olup ayni bir ahenk içersindedirler.İŞTE Osmanlıdan kalan Mimari İslam eserlerimiz ve kültür izlerimizin bilinen listesini açıklayorum. 1. Ahmet bey cami - bu ğün ayakta ve bölğe müftülüğüde ayni mekandadır 2.İbRAHİM PAŞA CAMİ- ayaktadır merkezde olup onarılma bekleyor. 3Ali aga cami- bu ğün yok. 4.Ali dede cami bu gün yok. 5.Behrambey cami bu gün yok. 6. Behram bey mescidi bu gün yok. 7Hacı nMehmet –Müslim cami bu gün yok. 8.İskenderbey cami bu ğün yok 9.Kasım paşa cami bu ğün yok. 10.Kurtali cami- bu gün yok. 11.Lütfulah efendi cami- bu gün yok. 12.Mehmed paşa cami- bu gün yok. 13.Memi aga cami – bu gün yok. 14.Mustafa bey cami – bu gün yok. 15Mustafa celebi cami – bu gün yok. 16- Seyit Mustafa cami- bu gün yok 17.Sığır cami- bu gün yok 18. Ak cami – Totaliter jivkof zamanı yıktırılmıştır. Deliormanın bagrındaki Hazergrad Türk şehrinde Osmanlıda 17 cami 1 mescid 7 okul, 2 mederese,4 tekke,3 çeşme artı kız çeşmesi 1.saatkulesi,2 köprü,, 1 devlet konagı, 1 adliyebinası,1. müftülük, 1. matbası, 1 kültür evi, 1 tiyatrosu,1 kuvanlık mesire parkı, 12hanı 1 kurşunlu han ,300 üzerinde türk ahşap minareli türk evi, 1 baruthanesi, 1 kışlsı 1 pazaryeri, 1 garı , 1 vevriye hanım evi, 1 imaret,1 debekhane, 1 darulkura,1 müftülük1 türk okulu.1 türbe 1 okuma evi Geniş vakıf arazisi olan birinci Ahmedin kızı Ayşe Sultan Hazergradlı Voynuk Ahmed paşa ile evlenmişti. Genellikle sultanlar çok evlilik yaptıklarından bu evlilik işlemleri keyiflerine göre ve koçaların şikayeti üzee yapılıyormuş.Ayşe sultanda sırayla Nasuh, Mahmed, Hafuz, Ahmet, Murtaza, Ahmetpaşa, İbşir mustafapaşa, gib zatlarlan evlilikler yapmıştır.Razgrad şehri 1656 yılarında bie isalam kültür ve müftülük merkezi biliniyormuş. Şehirde o zamanlar1700 hane insan olup4275 ten fazla Türk yaşayormuş. Bu yılarda 100hane Bulgar olarak bunlarda 50 kişi imişler.Behrem bey-kırık cami yanında ilk ve orta okul dahi yapılmıştır. Cami1498 yılında kurularak türk okulunun 2 sınıfınıda öğretmenler odası olarak ayırmışlardır. Bu cami ve okulunun bitişiğinde o zamanlar 3 kurnalı birde çeşme varmış. Totaliter rejimde bile 1955-56 ders yılında Razgrad şehrinde PEDOĞOJİ ÖĞRETMEN OKULU ACILDI. Daha sonra çok geçmeden kapatıldı iktidar tarafından.Türkler balkanlarda tam 600yılık bir medeniyetin ve kültürün köklü insanları olarak arışı, adaleti hah ve hürriyeti götüren biz Türkler bu ğün Bulgarlaın bize yaptıklarını ilebet unutmayacagız hiçbir zamanda unuturmayacagız. ÇÜNKÜ BİZ Türkler barış ve adaleti seven Türk insanıyız. Deliormanımızın güzel cehresi ve topragınla yemyeşil çeverili ormanlarınla güzel Türk şehri Razgradınla Türklerin hala coğun olan bir şehrinde ve bölğesinde yaşamakavarlığımızı 7 İLDE 50 İLÇESİNDE VE 1120 KÖYÜNDE azimle yine Türk varlığını yeni ufuklara doğru demokrasinin çizelgesinde Türk ve Bulgar kardeşçesine yaşayarak yaşamlarını dürdürmektedirler. Şimdi birkaç mısralan Deliorman dizilerim. Deliorman bizim kendi topragımız Gönüller çoşturan sevgi kaynagımız. Andıkça kımıldar gönül yaprağımız. Deliorman tarih Deliorman Türk. Yüreklerimizde taşıyoruz seni. Agaçın meşesi Kızın Ayşesi. Sırtı yere gelmeyen. Deliorman pehlivanları. Köy kenarında , Yel değirmeni. İşte Tuna boylarında Güzel Deliormandiyarı. Deliormanımızın zenğin tarihi ve kültürünle ilğili şairsel duyğularımın kabarmasınla Deliorman konumunu hemen dilendiriverdim. Razgrad ilinde OSMANLI ZAMANINDA 10 ADET KÖY VE ŞEHİR VARMIŞ. SON Balkanoloji araştırmalarına göre ŞEHİRDE 113 köy ve 6 ilçe kalarak büğün varlığını sürdürmektedir 600yılık bir tarih varlığından gelinen noktada Deliorman diyarında bu YERLEŞİM KÖY VE ŞEHİRLERİ YAŞATMAK İÇİN BÜTÜN YETİŞEN YENİ NESLİMİZE ÇANLA BAŞLA MİLLİ DUYĞULARIMIZI AtaTürk Türkçülüğünü aşılayarak Türk kültür varlığını yaşatarak sahiplenmeye birlik içinde çıkabilmektir. Balkanoloji başkanı Niyazi Akkılıç-İstanbul-Gaziosmanpaşa http.balkanolojicom.tr.gg. http.hurbalkancom.tr.gg.. tel.905357910694. niyaziakkliç@hotmail.com.tr.gg. hürmetler . http.wwwbalkanolojicom.tr. http.www.hurbalkancom.tr.